Τα παιδιά λένε ψέματα για πολλούς και διάφορους λόγους και, σε πολλές περιπτώσεις, αυτό αποτελεί φυσιολογικό κομμάτι της ανάπτυξής τους. Όλα τα παιδιά ψεύδονται κατά καιρούς. Ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στους γονείς. Πολλοί γονείς αναρωτιούνται πώς να διαχειριστούν το γεγονός ότι τα παιδιά τους ψεύδονται. Ο τρόπος αντιμετώπισης συχνά εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, τη συγκεκριμένη κατάσταση και τους εδραιωμένους κανόνες της οικογένειας σχετικά με το ψέμα. Ακολουθούν ορισμένες πληροφορίες που θα βοηθήσουν τους γονείς να προσδιορίσουν πότε πρέπει να τιμωρείται το ψέμα και πότε όχι, καθώς και πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Παιδιά προσχολικής ηλικίας
Όταν το παιδί προσχολικής ηλικίας ψεύδεται, οι γονείς του πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία να του διδάξουν γιατί είναι κακό να λέμε ψέματα. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας σε γενικές γραμμές επικεντρώνονται σε δύο είδη ψέματος:
*Παρατραβηγμένες ιστορίες – Στις παρατραβηγμένες ιστορίες το παιδί δημιουργεί μία ιστορία που δεν είναι αληθινή ή πηγάζει από κάτι αληθινό και λαμβάνει τρομακτικά υπερβολικές διαστάσεις. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας διαθέτουν ζωηρή φαντασία και βρίσκονται στο στάδιο που μαθαίνουν τη διαφορά μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Όταν τα παιδιά λένε παρατραβηγμένες ιστορίες, συχνά εκφράζουν πράγματα που θα εύχονταν να ήταν αλήθεια. Όταν τα παιδιά λένε παρατραβηγμένες ιστορίες, οι γονείς μπορούν να το διαχειριστούν με δύο τρόπους. Πρώτον, μπορούν απλά να ακούνε τις ιστορίες των παιδιών τους χωρίς καμία αντίδραση. Δεύτερον, οι γονείς μπορούν να προσπαθούν να παρεμβάλουν κάποια στοιχεία αλήθειας στις ιστορίες των παιδιών τους. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί πει «Μπορώ να οδηγήσω το ποδήλατό μου που έχει τρεις ρόδες με ταχύτητα 160 χιλιόμετρα την ώρα», ο γονιός πρέπει να απαντήσει «Θα ήθελες να μπορείς να οδηγήσεις τόσο γρήγορα, έτσι δεν είναι;»
*Ψέματα με σκοπό να αποκτήσουν κάτι που θέλουν ή να αποφύγουν κάτι που δεν θέλουν – Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας λένε αυτά τα ψέματα για τους ίδιους λόγους που τα λένε και οι ενήλικες, αλλά συχνά δεν βλέπουν τίποτα κακό στο ψέμα προκειμένου να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Όταν τα παιδιά αυτής της ηλικίας λένε αυτά τα ψέματα, οι γονείς πρέπει να προσπαθούν να μην έχουν υπερβολικές αντιδράσεις. Αντίθετα, πρέπει να τονίζουν στα παιδιά τους ότι είναι σημαντικό να λέμε την αλήθεια.
Παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας
Καθώς τα παιδιά ξεκινούν τη σχολική ζωή (6-8 και άνω), αρχίζουν να καταλαβαίνουν πλήρως την έννοια του λάθους στο ψέμα. Όταν τα παιδιά φτάσουν σε αυτό το επίπεδο, οι γονείς πρέπει να αρχίσουν να επιβάλουν πειθαρχία στα παιδιά τους όταν λένε ψέματα. Τα ψέματα σε παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας είναι συχνά και οφείλονται σε διάφορες αιτίες:
*Για να αποφύγουν την τιμωρία – Πολλά παιδιά αυτής της ηλικίας λένε ψέματα για να αποφύγουν την αναστάτωση.
*Για να εντυπωσιάσουν τους άλλους – Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά μπορεί να λένε παρατραβηγμένες ιστορίες για να παρουσιάζονται εκείνα ως οι καλοί πρωταγωνιστές.
*Για να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους – Τα παιδιά μπορεί να παρατραβούν την αλήθεια για να ελκύσουν την προσοχή ή την επιδοκιμασία από τους άλλους.
*Για να αποκτήσουν κάτι που θέλουν – Τα παιδιά μπορεί να λένε ψέματα για να αποκτήσουν κάτι που επιθυμούν.
*Για να προστατεύσουν τους άλλους – Τα παιδιά είναι πολύ πιστά σε φίλους και μέλη της οικογένειας. Μπορεί να πούνε ψέματα για να προστατεύσουν κάποιον.
*Επειδή ακούνε τους γονείς τους να λένε ψέματα – Πολλά παιδιά ακούνε τους γονείς τους και άλλους σημαντικούς ενήλικες να λένε ψέματα (για παράδειγμα, ψέματα για το πρόγραμμά τους προκειμένου να αποφύγουν κάτι). Τα παιδιά μαθαίνουν να ζουν μέσα από τους γονείς τους και άλλους ενήλικες, συνεπώς θα έχουν μεγαλύτερη τάση στο ψέμα εάν τους ακούνε να ψεύδονται.
Τι μπορούν να Κάνουν οι Γονείς
Συχνά είναι δύσκολο για τους γονείς να ξεχωρίσουν πότε τα παιδιά τους λένε ψέματα και πότε την αλήθεια. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι τρόποι που βοηθούν τους γονείς να προσδιορίσουν πότε τα παιδιά τους λένε την αλήθεια και πότε ψέματα.
*Εξηγείστε/συζητήστε γιατί είναι σημαντικό να λέμε την αλήθεια. Οι γονείς πρέπει να αρχίσουν να διδάσκουν στα παιδιά τους τα οφέλη της αλήθειας όταν αυτά είναι ακόμα μικρά. Πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί χρησιμοποιώντας την κατάλληλη γλώσσα για την ηλικία τους. Οι γονείς πρέπει να δώσουν στα παιδιά τους να καταλάβουν ότι, λέγοντας την αλήθεια κερδίζουμε την εμπιστοσύνη των άλλων ανθρώπων. Επίσης ότι το ψέμα είναι ανειλικρινές και συχνά επιφέρει αρνητικές συνέπειες. Μπορούν να συζητήσουν χρησιμοποιώντας παραδείγματα για την ειλικρίνεια και το ψέμα που βλέπουν στην τηλεόραση, που διαβάζουν στα βιβλία κλπ. Ακόμη, μπορούν να ανακόψουν την τάση ψέματος των παιδιών τους, εάν επικοινωνούν αποτελεσματικά μαζί τους.
*Καλλιεργήστε πρότυπο ειλικρίνειας. Τα παιδιά μαθαίνουν παρακολουθώντας τους γονείς. Οι γονείς που λένε ψέματα στα παιδιά τους ή παρουσία των παιδιών τους διδάσκουν στα παιδιά ότι αυτός είναι ένας αποδεκτός τρόπος συμπεριφοράς. Οι γονείς πρέπει να προσπαθούν να δίνουν το καλό παράδειγμα στα παιδιά τους, όντας οι ίδιοι όσο πιο ειλικρινείς γίνεται.
*Επιδείξτε συνέπεια στην αντιμετώπιση του ψέματος. Οι γονείς πρέπει να καθιερώσουν ένα σύνολο κανόνων για το ψέμα και να επιμείνουν σε αυτό. Για παράδειγμα, στερείστε κάτι απ΄το παιδί την ίδια μέρα.
*Να μη μεταφέρουν το ψέμα του σε τρίτα πρόσωπα και να μην το σχολιάζουν δημόσια. Ο δημόσιος εξευτελισμός του παιδιού θα του προκαλέσει σίγουρα πολύ θυμό και το ίδιο θα επιδιώξει να «εκδικηθεί» λέγοντας ένα μεγαλύτερο ψέμα.
*Να αποφεύγουν τις απειλές. Φράσεις όπως «θα δεις τι θα γίνει απόψε που θα το μάθει ο μπαμπάς σου» φέρνουν πάντοτε αρνητικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, μιλάμε σε χαμηλό και ήρεμο τόνο και ακούμε την εξήγηση που έχει να μας δώσει το παιδί.
*Διασφαλίστε ότι το ψέμα των παιδιών δεν ανταμείβεται. Οι γονείς πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα να μην ανταμείβουν το ψέμα στα παιδιά τους. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί λέει ψέματα για να αποκτήσει κάτι που θέλει, οι γονείς πρέπει να διασφαλίσουν ότι δεν πρόκειται να το αποκτήσει.
*Μην κάνετε τα παιδιά να αισθάνονται ντροπή για το ψέμα. Μπορούν να αφήσουν τα παιδιά τους να αντιληφθούν ότι έχουν απογοητευτεί από τις πράξεις τους, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να αποφύγουν να στείλουν το μήνυμα ότι είναι κακοί άνθρωποι επειδή είπαν ψέματα. Αντίθετα, οι γονείς πρέπει να βεβαιωθούν ότι τα παιδιά τους τιμωρήθηκαν για τις πράξεις τους και όχι για αυτό που είναι. Να του επιβεβαιώνουν ότι το αγαπούν, επεξηγώντας ότι αυτό που απορρίπτουν είναι η συγκεκριμένη συμπεριφορά του.
*Μην παγιδεύετε τα παιδιά. Οι γονείς που είναι βέβαιοι ότι τα παιδιά τους έχουν κάνει κάποια αταξία δεν πρέπει να προσπαθούν να τα παγιδεύσουν σε ένα ψέμα, ρωτώντας τα εάν έκαναν ή όχι την αταξία. Πολλά παιδιά θα πούνε ψέματα για να προστατευτούν όταν αισθάνονται στριμωγμένα στον τοίχο. Αντίθετα, οι γονείς πρέπει να χειριστούν την κατάσταση με ψυχραιμία. Πρέπει να εξηγήσουν στα παιδιά ακριβώς το σφάλμα σε αυτό που έκαναν και το λόγο που αυτό είναι λάθος, και κατόπιν να επιβάλουν κάποια συνέπεια. Για τον ίδιο λόγο, δεν είναι καλό οι γονείς να ζητούν την ομολογία των παιδιών τους ή να τα τιμωρούν για αταξίες τις οποίες δεν είναι απόλυτα σίγουροι ότι διέπραξαν εκείνα.
* Βρείτε το λόγο που τα παιδιά ψεύδονται και κατόπιν αναζητήστε λύσεις. Οι γονείς πρέπει να δίνουν προσοχή στο είδος ψέματος που χρησιμοποιούν τα παιδιά τους. Πρέπει να προσπαθούν να βρουν εάν υπάρχει συγκεκριμένο μοτίβο στα ψέματα των παιδιών. Εάν οι γονείς ανακαλύψουν συγκεκριμένους λόγους για τα ψέματα, πρέπει κατόπιν να αναζητήσουν συγκεκριμένες λύσεις. Για παράδειγμα, όταν τα παιδιά ψεύδονται για να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους, οι γονείς πρέπει να αναπτύξουν μια στρατηγική ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών τους, ώστε να μην χρειάζεται να λένε ψέματα για να αισθάνονται όμορφα με τον εαυτό τους. Για παράδειγμα, δώστε περισσότερη προσοχή στα ταλέντα, μιλήστε με όμορφα λόγια και ενισχύστε το παιδί, κλπ.
*Να εκτιμάται πάντοτε την ειλικρίνεια. Είναι πολύ σημαντικό να δίνεται έμφαση όταν το παιδί λέει την αλήθεια, χωρίς υπερβολές. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε «Σ’ευχαριστώ που είσαι ειλικρινής μαζί μου, ξέρω πως μπορώ να σε εμπιστευτώ».
*Αναζητήστε βοήθεια από επαγγελματία σε περίπτωση επίμονης τάσης ψεύδους. Τα παιδιά που λένε συνεχώς ψέματα, αντιμετωπίζουν υποβόσκοντα προβλήματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι γονείς πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια από επαγγελματία.